Η εισήγηση του καθηγητή Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Σπύρου Μαρκέτου, στο Αντιφασιστικό-Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ που διοργάνωσαν ο Διδασκαλικός Σύλλογος Ξάνθης, ο Σύλλογος Δασκάλων Μειονοτικών Σχολείων Αποφοίτων ΕΠΑΘ και η ΕΛΜΕ Ξάνθης στις 8-9 Μάη με τη στήριξη της ΚΕΕΡΦΑ.
Πρέπει πρώτα-πρώτα να ξεκαθαρίσω κάποιους όρους σε σχέση με το φασισμό που πρέπει να τους γνωρίζουμε με την επιστημονική τους σημασία για να μπορούμε να τους χρησιμοποιούμε σωστά και μετά θα μπω στο τι κάνει και τι δεν κάνει και τι μπορεί να κάνει και τι πρέπει να κάνει ένα δημοκρατικό σχολείο ενάντια στη φασιστική απειλή.
Το σημείο από το οποίο θέλω να ξεκινήσω είναι η διάκριση ανάμεσα στο φασισμό και στη δεξαμενή του φασισμού. Η λέξη φασισμός είναι μια λέξη που την ακούμε πάρα πολύ συχνά -και προηγουμένως την ακούγαμε και τώρα- η οποία μερικές φορές χρησιμοποιείται χαλαρά. Καθετί το αυταρχικό, καθετί το στημένο, καθετί που δε μας αρέσει μπορεί κάποιος να πει ότι “αυτός είναι φασισμός”, θέλοντας να στηλιτεύσει μια άδικη, αυταρχική συμπεριφορά. Υπάρχει αυτός ο τρόπος να χρησιμοποιούμε τη λέξη αλλά στην επιστημονική συζήτηση κι όταν θέλουμε να καταλάβουμε τελικά το φαινόμενο -αυτό που όλοι και όλες εδώ πέρα θέλουμε να κάνουμε- ο όρος φασισμός έχει ένα πολύ πιο στενό νόημα. Ο φασισμός είναι μία μορφή πολιτικής συμπεριφοράς. Δεν είναι μια ιδεολογία, αλλά ένας τρόπος πολιτικής συμπεριφοράς. Να μην μπω στα θεωρητικά του χαρακτηριστικά, αυτό που βλέπουμε στη Χρυσή Αυγή είναι η επιτομή του φασισμού. Όποιος φέρεται σαν τους χρυσαυγίτες, φέρεται με φασιστικό τρόπο. Δεν είναι μια ιδεολογία ο φασισμός. Δεν είναι σαν το νεοφιλελευθερισμό, σαν το σοσιαλισμό, σαν το συντηρητισμό, που έχουν ένα σύνολο ιδεών, κάποιες προτάσεις για την κοινωνία και προσπαθούν να στρέψουν ολόκληρη την κοινωνία προς ένα γενικότερο σχέδιο που έχουν στο νου τους. Ο φασισμός είναι μία τεχνολογία εξουσίας, μια πρακτική, μια βία, αυτό που βλέπουμε στη Χρυσή Αυγή. Αυτός είναι ο τρόπος που χρησιμοποιείται στην επιστημονική συζήτηση ο όρος και είναι καλό να τον θυμόμαστε με αυτή τη στενή έννοια. Τα περιγράφει πάρα πολύ καλά αυτά ένας φιλελεύθερος μελετητής του φασισμού, ένας ιστορικός, Ρόμπερτ Πάξτον, σ' ένα βιβλίο που λέγεται “Η Ανατομία του Φασισμού”, κι έχει εκδοθεί στα ελληνικά εδώ και καμιά δεκαριά χρόνια, και συνιστώ ένθερμα να το διαβάσουμε, αν θέλουμε να μπούμε σε βάθος στο τι σημαίνει φασισμός. Ίσως ένα πρόβλημα του βιβλίου, αυτό που θα εντόπιζα εγώ, είναι ότι δεν συνδέει αρκετά το φασισμό με το φιλελευθερισμό, αλλά αυτό το παρακάμπτουμε. Η οπτική του γενικά νομίζω είναι η πιο συγκροτημένη οπτική απέναντι στο φασισμό.
Τώρα, εκτός απ' αυτή την έννοια του φασισμού υπάρχει και μια άλλη έννοια που αναπτύχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες σ' αυτό τον επιστημονικό κλάδο που λέγεται φασιστικές σπουδές. Γιατί πραγματικά υπάρχει ένας ολόκληρος επιστημονικός κλάδος. Έχουν γραφτεί βιβλιοθήκες για το φασισμό τις τελευταίες δεκαετίες. Όπως υπάρχει και ένας άλλος κλάδος που λέγεται αντιφασιστικές σπουδές και είναι εξίσου σημαντικός για μας. Λοιπόν, στις φασιστικές σπουδές υπάρχει η έννοια της δεξαμενής του φασισμού. Ποια είναι η δεξαμενή του φασισμού; Είναι ένας ευρύτερος χώρος ανθρώπων οι οποίοι έχουν κάποιες αντιλήψεις και κάποιες συμπεριφορές που διευκολύνουν την εξάπλωση του φασισμού, αλλά οι ίδιοι δεν είναι ενεργοί φασίστες, δεν έχουν φασιστική πρακτική. Ποιες είναι αυτές οι συμπεριφορές; Νομίζω αυτές που όλες και όλοι μας καθώς ζούμε σ' αυτό τον πλανήτη και σ' αυτή τη χώρα, πάνω-κάτω τις ξέρουμε. Είναι πάνω-κάτω όλα όσα αναπαράγουν μέχρις αηδίας τα κανάλια, οι τοπικοί τηλεοπτικοί σταθμοί και κάποια έντυπα και κάποια ραδιόφωνα τα τελευταία 25 χρόνια (στην Ελλάδα). Από το 1990 και μετά, οπότε δήθεν απελευθερώθηκαν τα ραδιοκύματα. Αλλά στην πραγματικότητα αυτό που έγινε ήταν ότι επιτράπηκε στους ανθρώπους που εκμεταλλεύονται αυτό τον τόπο -στους διάφορους εργολάβους, εφοπλιστές, Ψυχάρηδες, Μπόμπολες, κτλ- να έχουνε άμεση πρόσβαση στο νου του ανθρώπου. Μέχρι τότε ήτανε δημόσια τα μέσα ενημέρωσης, εκτός από τις εφημερίδες φυσικά. Κάποια στιγμή επιτράπηκε να τα έχουν ιδιώτες. Κι από τότε (που ήταν η εποχή που έπεσαν οι Σοβιετικού τύπου κοινωνίες, και ήρθαν και πολλοί μετανάστες και μετανάστριες στην Ελλάδα, και υπήρχε ένας αέρας θριάμβου μεταξύ των καπιταλιστών: τώρα πια ο κόσμος είναι δικός μας, θα κάνουμε ό,τι θέλουμε, τελείωσε η ιστορία, σύμφωνα με το Φουκουγιάμα...) συνέβη αυτό, το ό,τι τα κανάλια άρχισαν να καλλιεργούν ένα ρατσιστικό μίσος απέναντι στους μετανάστες που έρχονταν σ' αυτή τη χώρα. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά αν θυμάστε και το '91-'92 καλλιεργήθηκε και το εθνικιστικό μίσος απέναντι στους γείτονες και απέναντι στις μειονότητες στην ίδια την Ελλάδα. Αυτές οι αντιλήψεις έφτιαχναν τη δεξαμενή του φασισμού. Και το άλλο πολύ σημαντικό στοιχείο είναι επίσης και οι αντιλήψεις της πατριαρχίας: ότι οι γυναίκες είναι φτιαγμένες για πολύ κατώτερα και λιγότερα πράγματα απ' τους άντρες, λίγο-πολύ πρέπει να τις εκμεταλλεύονται οι άντρες και να τις έχουν στο σπίτι. Αυτή ήταν η βασική ιδέα, η οποία επίσης αναπαράχθηκε, μερικές φορές όχι ευθέως, αλλά μέσα από τις εκπομπές αυτών των καναλιών, οι οποίες έδειχναν τις γυναίκες μ' έναν πολύ υποτιμητικό τρόπο, σαν καθαρά σεξουαλικά αντικείμενα, κι όλ' αυτά. Δεν είναι τυχαίο ότι τα ΜΜΕ κατά κόρον προπαγάνδιζαν αυτές τις απόψεις οι οποίες δεν ήταν καθόλου πολιτικά ουδέτερες.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι μια χώρα που μέχρι το '90 έκανε εντύπωση στους μετανάστες, αν ρωτήσετε μετανάστες εδώ που έχουν έρθει πριν από τη δεκαετία του '90 θα σας πουν ότι ήταν μια χώρα τελείως διαφορετική τότε -μας συμπονούσανε, μας βοηθούσανε, μας έδιναν δουλειά, κτλ- ήταν τελείως διαφορετική από την ελλάδα που ξέρουμε εμείς σήμερα δυστυχώς. Αυτό δεν έγινε από μόνο του. Έγινε με συστηματική πλύση εγκεφάλου και από τα κανάλια και από το κράτος, μη μειώνουμε τις ευθύνες και του κράτους, κι αυτό έχει τεράστιες ευθύνες, και οι πολιτικές του πολύ συχνά ήτανε ακροδεξιές πολιτικές οι οποίες ευνοούσαν τη δεξαμενή του φασισμού, την ανάπτυξη της. Αυτή έφτασε να έχει ένα ποσοστό που εγώ θα το 'βαζα, τελείως αυθαίρετα, δεν έχω στοιχεία γι' αυτό, γύρω στο 20-25% του πληθυσμού. Ήταν άνθρωποι οι οποίοι δεν θα κατέβαιναν ποτέ στο δρόμο, δεν θα χτυπούσαν ποτέ κανέναν πρόσφυγα, αλλά θα έλεγαν όλες αυτές τις αηδίες τις οποίες τις ακούμε απ' το πρωί μέχρι το βράδυ στα κανάλια. Θα τα σκέφτονταν. Ήταν φασίστες της πολυθρόνας. Έχει μεγάλη διαφορά ο φασίστας της πολυθρόνας από το φασίστα του δρόμου. Επικίνδυνος είναι δέκα φορές περισσότερο ο φασίστας του δρόμου. Αλλά αυτοί που ήταν φασίστες της πολυθρόνας έφτιαξαν το χώρο, τη δεξαμενή, μέσα στην οποία θα μπορούσε κάποια στιγμή να κρυσταλλωθεί ο πραγματικός φασισμός. Δεν ψήφιζαν Χρυσή Αυγή. Η Χρυσή Αυγή μέχρι το Νοέμβριο του 2011 είχε δημοσκοπικά γύρω στο 0,3%. Ψήφιζαν ΠΑΣΟΚ και ΝΔ και ΛΑΟΣ και όλ' αυτά τα ακροδεξιά κόμματα, γιατί βεβαίως το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ τους έκαναν τις βρωμοδουλειές -τα ρουσφέτια τους, τις τακτοποιήσεις τους, κι όλ' αυτά.΄Αλλά αυτά που άκουγες ήτανε χαρακτηριστικά αυτού του χώρου. Όταν με τα μνημόνια και με τη συγκυβέρνηση το Νοέμβριο του 2011 ο κόσμος αποκόπηκε από αυτά τα κόμματα, τα μνημονιακά, στράφηκε προς τον αυθεντικό εκφραστή του φασισμού που ήτανε η Χρυσή Αυγή και τη συνέχεια την ξέρουμε, δεν χρειάζεται να επιμείνουμε εδώ πέρα.
Λοιπόν, το πρόβλημα είναι ότι αυτά τα οποία συγκροτούν τη δεξαμενή του φασισμού -ο ρατσισμός, ο εθνικισμός, η πατριαρχία- ήταν επίσης στοιχεία που αναπαράγονται και από την εκπαίδευση. Σε μεγάλο βαθμό. Δεν ήταν δηλαδή μόνο το πρόβλημα με την ελληνική εκπαίδευση ότι δεν μαθαίνονταν στα παιδιά τι είναι ο φασισμός, ο ίδιος ο φασισμός, αλλά ήταν κι ότι η εκπαίδευση καλλιεργούσε με διάφορους έμμεσους τρόπους αυτά τα οποία διευκολύνουν την εξάπλωση του φασισμού. Κι αυτό παρά τις ηρωικές προσπάθειες μεμονομένων δασκάλων και καθηγητών, ή και πολιτικών χώρων στους δασκάλους και καθηγητές, τις δασκάλες και τις καθηγήτριες που ήταν πολύ συγκροτημένα ενάντια σ' αυτό. Αλλά ήταν αδύναμα. Η πικρή είναι ότι η επίσημη πολιτική ήταν υπέρ της ανάπτυξης αυτών των στοιχείων. Και σίγουρα δεν έκανε τίποτε πέρα από κάποια ευχολόγια, εντελώς αποκομμένα από την πραγματική ζωή, για να τα καταπολεμήσει αυτά.
Και το πόσο επικίνδυνο ήταν αυτό για κάθε τύπου δημοκρατία φάνηκε μόνο την τελευταία πενταετία, με την οικονομική κρίση, τα μνημόνια και την ανάπτυξη της άκρας δεξιάς. Δεν ήταν δηλαδή μόνο ότι εμποδίστηκε ο κόσμος, εμποδίστηκαν τα παιδιά, να καταλάβουν τι σημαίνει για την ίδια τους τη ζωή αυτό το βαρύ ιδεολογικό σύμπλεγμα -του εθνικισμού, του ρατσισμού και της πατριαρχίας- αλλά δεν διδάσκονταν και το τι ήταν ιστορικά ο φασισμός και το τι έκανε σ' αυτή τη χώρα και σ' όλο τον κόσμο. Με διάφορα προσχήματα, φαντάζομαι εσείς το ξέρετε καλύτερα από μένα. Εγώ βλέπω πάντως στο πανεπιστήμιο, είμαι σε σχολή Πολιτικών Επιστημών, τα παιδιά που μας έρχονται, έρχονται τελείως αθώα απ' αυτή την άποψη. Δεν έχουν ιδέα. Δεν ξέρω ποια είναι η δική σας εμπειρία., όσον αφορά αυτό. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, όταν πριν από 15 χρόνια περίπου- Είχανε γίνει τότε, θυμάστε, διαγωνισμοί για τα σχολικά βιβλία της Γ΄ Τάξης. Ήταν ανοιχτοί διαγωνισμοί για το βιβλίο της Γ΄ Λυκείου, Ιστορίας. Μαζί με κάποιους συναδέλφους είχαμε αναλάβει να φτιάξουμε ένα βιβλίο που προτάθηκε. Κάποιος συνάδελφος είχε αναλάβει το 19ο αιώνα, εγώ είχα αναλάβει τον 20ο αιώνα. Και σ' ένα κομμάτι που είχα γράψει είχα βάλει μια φράση: ότι ο Γρίβας, ο συνταγματάρχης Γρίβας ήταν υπερσυντηρητικός “εθνικιστής”. Δεν θέλησα να τον χαρακτηρίσω φασίστα. Γιατί ήξερα ότι αν πω ότι ήταν φασίστας θα είχαμε προβλήματα με τον υπουργό. Μιλάμε για τις χρυσές εποχές του ΠΑΣΟΚ με υπουργό Παδείας το δυσώνυμο Ευθυμίου, το γιουσουφάκι του Ψυχάρη, να το πούμε πολύ απλά. Και τότε, δεν ξέρω αν θυμάστε αυτή την ιστορία, ο Ευθυμίου αποφάσισε να πολτοποιηθούν 134.000 αντίτυπα απ' αυτό το βιβλίο, το οποίο ήδη είχε διανεμηθεί στα Γυμνάσια. Εντάξει. Δεν μας πειράζει. Είμαστε large, φορτώθηκε στο δημόσιο χρέος το κόστος αυτό. Και μετά από αυτό, αποσύρθηκε το βιβλίο φυσικά γιατί είχε το “θράσος” να πει κάτι που ήταν πολύ στοιχειώδες, με το λιγότερο “επώδυνο” τρόπο. Και μετά απ' αυτό δόθηκε με απευθείας ανάθεση η συγγραφή του διαδόχου βιβλίου σε διάφορα στελέχη του ιδρύματος Καραμανλή, τα οποία έδωσαν ένα βιβλίο, το οποίο διδασκόταν και νομίζω ότι διδάσκεται μέχρι και τώρα στην Γ΄ Λυκείου που παρουσιάζει το Χίτλερ σαν ένα φιλέλληνα. Ελληνολάτρη, δίκαιο και διάφορα τέτοια. Ήταν κάτι στο οποίο δυστυχώς τότε δεν ξεσηκώθηκε η αριστερά. Εδώ υπάρχει και ένα πρόβλημα που πρέπει να δούμε και τα δικά μας λάθη. Η δεξιά άμα κάποιος τής έθιξε το Γρίβα -αυτόν τον αρχιφασίστα έτσι;- ο Γρίβας ήταν ο Μιχαλολιάκος του '40. Δεν ήταν ούτε παραπάνω ούτε παρακάτω... Όταν κάποιος της τον έθιξε ξεσηκώθηκε και βεβαίως χρησιμοποίησε το ΠΑΣΟΚ, το δήθεν σοσιαλιστικό κόμμα, για να σβήσει την αλήθεια, μην τυχόν και μάθουνε οι μαθητές και οι μαθήτριες κάτι το στοιχειώδες. Η αριστερά δεν έδειξε την αντίστοιχη ευαισθησία, όταν έδωσαν οι άλλοι ένα βιβλίο που κυριολεκτικά ξέπλενε το φασισμό. Μέχρι τώρα διδάσκεται όμως αυτό το βιβλίο, και αν έχει αποσυρθεί, δεν αποσύρθηκε από την αντίσταση της αριστεράς. Η αλήθεια είναι ότι μέχρι να γίνει ορατή δια γυμνού οφθαλμού η απειλή του φασισμού, μέχρι το 2012, η αριστερά είχε εγκαταλείψει την ιδεολογική μάχη σ' αυτά τα πεδία. Δεν έδινε τη μάχη. Γιατί τα θέματα αυτά δεν έφερναν άμεσα ψήφους. Ήταν πολύ αφηρημένα σε σχέση με τα επίδικα πολιτικά ζητήματα. Αυτό το πληρώσαμε. Και τώρα θα πρέπει να καλύψουμε το χαμένο έδαφος. Γιατί τώρα έχει φτιαχτεί ένας πυρήνας φασιστικών αντιλήψεων και συμπεριφορών. Και αυτό θα πρέπει και να το απομονώσουμε στα σχολεία και να το περιορίσουμε και με κάθε τρόπο να το ξεριζώσουμε.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι ανάλογα με το πώς αντιλαμβανόμαστε το φασισμό είναι και η πολιτική μας εναντίον του. Αν φανταζόμαστε ότι ο φασισμός είναι κάποιες ιδέες, πλανημένες βεβαίως αλλά ιδέες, τότε προσπαθούμε να το αντιμετωπίσουμε βρίσκοντας κάποιες καλύτερες ιδέες. Αυτό είναι λάθος όμως. Δεν πρόκειται ποτέ να κερδίσουμε σε μία συζήτηση με φασίστες. Ποτέ. Αν έχετε την πρακτική εμπειρία αυτού, καταλαβαίνετε πολύ καλά για τι μιλάω. Οι φασίστες δεν μιλάνε με καλή πίστη. Δεν μιλάνε όπως μιλάμε εδώ αυτή τη στιγμή. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, σας λέω ένα από τα χίλια, είναι ότι ξέρετε όλοι και όλες την τραγική ιστορία αυτών των ημερών με τους γονείς που σκότωσαν το παιδί τους, κτλ, κτλ. Η Χρυσή Αυγή έσπευσε να βγάλει αυτοκόλλητα με μια αγχόνη και να λένε όποιος αγγίζει ένα παιδί αυτό του αξίζει, κάτι τέτοιο τελοσπάντων, δεν θυμάμαι τι ακριβώς. Λοιπόν. Ξέρουνε πάρα πολύ καλά αυτοί που έβγαλαν αυτή την αφίσα ότι αν υπάρχει ένας χώρος που μαζεύει όλους τους παιδεραστές, τους βιαστές και τους διεστραμμένους είναι η Χρυσή Αυγή. Στα χρόνια που υπάρχει Χρυσή Αυγή έχουνε γίνει άπειρα σκάνδαλα, ακριβώς τέτοιου τύπου. Από την Καλαμάτα με κάποιο κορίτσι που δεν ξέρω αν θυμάστε μέχρι την Ιεράπετρα που γυμνασιάρχης και γυμναστής και υποψήφιος της Χρυσής Αυγής βίαζε επί καιρό μια μαθήτρια που φοιτούσε στο Γυμνάσιο, μια ιστορία που βγήκε στο ραδιόφωνο, μέχρι σε κάποια γειτονιά της Αθήνας που πάλι κάποιος χρυσαυγίτης είχε ένα φορτηγό όπου βίαζε παιδάκια, κτλ. Το ξέρουν πάρα πολύ καλά. Αλλά, ανερυθρίαστα, βγαίνουν και παριστάνουν τους τιμητές τη στιγμή που έχουνε μαζέψει όλ' αυτά τα φυντάνια οι ίδιοι. Δεν μπορείς να συζητήσεις με τους φασίστες. Αυτό που μπορείς να κάνεις είναι να αποδομήσεις τα συνθήματά τους, να τους καταγγείλεις στον υπόλοιπο κόσμο, να καταλάβει ο κόσμος περί τίνος πρόκειται κι ότι κάνουν τελείως διαφορετικά πράγματα απ' αυτά που παριστάνουν ότι κάνουν, και τους εμποδίζεις να ασκούν τρομοκρατία στο δημόσιο χώρο. Γιατί ο φασισμός αυτό είναι. Είναι μια πολιτική πρακτική που συμπεριλαμβάνει και την τρομοκράτηση του αντιπάλου, του αδύναμου. Αυτός είναι ο τρόπος για να τους σταματήσουμε. Δεν είναι ο τρόπος να τους μάθουμε ορθογραφία. Γιατί αρχικά ένα από τα στοιχεία που πολύ σκωπτικά έβγαιναν τότε: αυτοί δεν ξέρουν να τραγουδάνε τον εθνικό ύμνο, είναι ανορθόγραφοι, χρειάζονται να εκπολιτιστούν, δεν θα πέσουμε εμείς στο δικό τους επίπεδο, πρέπει εμείς να δείξουμε το ανώτερο πολιτισμικό μας επίπεδο, και διάφορα τέτοια, τα οποία θεωρητικά μπορεί να ήταν πολύ ωραία, αλλά στην πράξη απλώς έκαναν τους φασίστες να μοιάζουνε πολύ συμπαθείς στον απλό κόσμο, ο οποίος επίσης δυστυχώς δεν ξέρει ορθογραφία και δεν ξέρει παραπάνω από τις δύο στροφές του εθνικού ύμνου, αν τις ξέρει κι αυτές και να μας κάνει εμάς να μοιάζουμε οι snob, μικροαστοί και ηθικοπλάστες που περιφρονούμε στην πραγματικότητα τους απλούς ανθρώπους. Ήταν πολύ λάθος αυτό. Δεν χρειάζεται να αποδεικνύουμε την πολιτισμική μας ανωτερότητα. Αυτό που χρειάζεται είναι να σταματήσουμε την τρομοκρατία των χρυσαυγιτών στο δρόμο και στο μυαλό του ανθρώπου. Κι αυτό το κάνουμε όχι συζητώντας μαζί τους, αλλά συζητώντας με τον υπόλοιπο κόσμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου